Giải vô địch bóng đá châu Âu (tên thường gọi: EURO) là giải bóng đá chính thức 4 năm một lần giữa các đội tuyển bóng đá châu Âu do Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) tổ chức. Người đầu tiên nêu ý tưởng thành lập giải đấu này là Tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Pháp (FFF) Henri Delauney. Giải đầu tiên diễn ra tại Pháp năm 1960 và nhà vô địch đầu tiên là Liên Xô. Tính đến nay, CHLB Đức là quốc gia đoạt chức vô địch nhiều lần nhất (3 lần: 1972, 1980 và 1996).
Lịch sử
Ý tưởng tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu được tổng thư ký
Liên đoàn bóng đá Pháp Henri Delaunay
đề xuất từ năm 1927 nhưng mãi đến năm 1958 (3 năm sau khi Henri
Delaunay qua đời) giải đấu mới được tổ chức. Chiếc cúp vô địch được đặt
tên Henri Delaunay để tưởng nhớ đến công lao khai sinh giải đấu của ông.
Euro 1960 là giải vô địch bóng đá châu Âu đầu tiên được
UEFA tổ chức tại Pháp. Đội vô địch là
Liên Xô, sau khi đánh bại
Nam Tư 2-1 trong trận chung kết tại
Paris.
[1] Giải đấu được tổ chức theo hình thức loại trực tiếp với 17 đội tham dự. Có nhiều sự vắng mặt đáng chú ý khi các đội mạnh như
Tây Đức,
Ý hay
Anh
từ chối tham dự giải. Các đội đá hai lượt đi và về theo thể thức sân
nhà-sân khách cho tới vòng bán kết. Bốn đội mạnh nhất sẽ tham dự vòng
chung kết được tổ chức ở một trong bốn nước giành quyền vào bán kết. Ở
tứ kết,
Tây Ban Nha từ chối đến Liên Xô và rút khỏi giải đấu, vì vậy lọt vào bán kết có ba đại diện Đông Âu: Liên Xô, Nam Tư và
Tiệp Khắc, cùng đội chủ nhà
Pháp. Ở bán kết, Liên Xô dễ dàng vượt qua Tiệp Khắc tại
Marseille
với tỉ số 3-0. Trận bán kết còn lại có tới chín bàn thắng và kết thúc
với tỉ số 5-4 nghiêng về Nam Tư. Nam Tư đã hai lần bị đối phương dẫn
trước với khoảng cách hai bàn, nhưng đã lật ngược tình thế thành công.
Tiệp Khắc đánh bại Pháp 2-0 để giành vị trí thứ ba. Trong trận chung
kết, Nam Tư ghi bàn trước, nhưng Liên Xô, có trong đội hình thủ môn
huyền thoại
Lev Yashin,
gỡ hòa ở phút 49. Sau 90 phút, tỷ số là 1-1 và Viktor Ponedelnik ghi
bàn khi hiệp phụ thứ hai còn bảy phút nữa là kết thúc, để mang chiếc cúp
vô địch châu Âu đầu tiên về cho Liên Xô.
Euro 1964
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ hai do UEFA tổ chức theo chu kỳ
4 năm một lần. Vòng chung kết diễn ra tại Tây Ban Nha và chức vô địch
sau đó đã thuộc về nước chủ nhà sau khi họ vượt qua đương kim vô địch
Liên Xô 2-1 trong trận chung kết. Giải đấu lần này vẫn theo thể thức
loại trực tiếp như giải lần đầu tiên với 29 đội bóng tham dự. Chỉ có
Hy Lạp bỏ cuộc sau một trận hoà với
Albania. Do số đội lẻ nên đương kim vô địch Liên Xô cùng hai đội
Áo và
Luxembourg
qua bốc thăm không phải tham dự vòng loại đầu tiên. Các cặp đấu tiến
hành đấu loại trực tiếp theo thể thức sân nhà - sân khách cho tới bán
kết. Bốn đội cuối cùng sẽ thi đấu vòng chung kết được tổ chức tại một
trong bốn nước có đội bóng tham dự. Ở giải này, Luxembourg trở thành
khắc tinh của các đội bóng lớn khi hạ
Hà Lan 3-2 sau hai lượt, và thủ hoà với
Đan Mạch
3-3 và 2-2, trước khi thất bại 0-1 ở trận tái đấu. Đan Mạch gây bất ngờ
nhất khi lọt vào tới vòng chung kết, cùng với Liên Xô, Tây Ban Nha và
Hungary. Tại bán kết, Liên Xô đánh bại Đan Mạch 3-0 tại
Barcelona và Tây Ban Nha hạ Hungary 2-1 sau hai hiệp phụ ở
Madrid
với bàn thắng quyết định của Amancio. Tây Ban Nha đã bỏ cuộc khỏi giải
đấu trước năm 1960 khi từ chối thi đấu với Liên Xô, nhưng lần này nhà
độc tài
Franco đã cho phép đội nhà thi đấu với những người Xô viết. Trước hơn 79.000 khán giả tại sân
Santiago Bernabéu ở Madrid, chủ nhà thắng 2-1 nhờ bàn thắng muộn của Marcelino.
Euro 1968
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ ba diễn ra tại Ý từ ngày mùng 5
cho đến ngày mùng 10, năm 1968. So với các giải đấu trước, vòng loại kỳ
Euro lần này có thay đổi khi lần đầu tiên áp dụng thể thức các đội được
chia bảng, đấu vòng tròn tính điểm. Đây cũng là kỳ Euro duy nhất có hai
trận chung kết. Đội tuyển chủ nhà Ý phải đợi đến trận đấu lại mới vượt
qua được Nam Tư để giành chức vô địch châu Âu đầu tiên trong lịch sử của
mình. Đây cũng là lần thứ hai đội bóng vùng
Balkan thất bại trong trận đấu cuối cùng của giải, sau chức á quân giành được vào năm 1960.
Euro 1972
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ tư diễn ra tại Bỉ từ ngày 14
cho đến ngày 18 tháng 06, năm 1972. Tại giải, đội tuyển Tây Đức giành
chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Với việc giành thêm chức vô địch
thế giới hai năm sau đó tại
World Cup 1974, đội Tây Đức trở thành tuyển quốc gia đầu tiên đồng thời giữ hai danh hiệu Đương kim vô địch châu Âu và vô địch thế giới.
Euro 1976
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ năm diễn ra tại Nam Tư từ ngày
16 cho đến ngày 20 tháng 06, năm 1976. Tại giải, đội tuyển Tiệp Khắc
giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Đây là giải đấu cuối cùng,
vòng chung kết chỉ quy tụ bốn đội bóng và nước chủ nhà đăng cai vòng
chung kết phải thi đấu vòng loại. Kể từ giải lần sau, vòng chung kết sẽ
được mở rộng cho tám đội tham gia, bao gồm 7 đội vượt qua vòng loại và
quốc gia được chọn đăng cai vòng chung kết. Một điều đáng lưu ý nữa ở
giải là tất cả các trận đấu đều buộc phải thi đấu hiệp phụ để phân định
thắng thua. Trận chung kết giữa Tiệp Khắc và Tây Đức là trận đấu đầu
tiên trong lịch sử bóng đá quốc tế có áp dụng hình thức sút penalty sau
hai hiệp phụ để phân thắng bại.
Euro 1980
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ sáu diễn ra tại Ý từ ngày 11
cho đến ngày 22 tháng 06, năm 1980. Tại giải, đội tuyển Tây Đức giành
chức vô địch châu Âu thứ hai của mình, và trở thành đội đầu tiên hai lần
vô địch giải.
Euro 1984
là Giải vô địch quốc gia châu Âu lần thứ 7 diễn ra từ ngày 12 đến 27/6
năm 1984 tại Pháp. Vào thời điểm này, chỉ có 8 đội tham dự VCK, bao gồm 7
đội phải vượt qua vòng loại và nước chủ nhà. Dưới sự dẫn dắt của
Michel Platini, Pháp đã xuất sắc giành chức vô địch trên sân nhà và đây cũng là danh hiệu lớn đầu tiên của họ.
Euro 1988
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ tám diễn ra tại Tây Đức từ ngày
mùng 10 cho đến ngày 25 tháng 06, năm 1988. Tại giải, đội tuyển Hà Lan
dưới sự dẫn dắt của bộ ba người "Hà Lan bay" (
Marco van Basten,
Ruud Gullit và
Frank Rijkaard) giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình.
Euro 1992
được tổ chức ở Thụy Điển từ ngày mùng 10 đến ngày 26 tháng 6 năm 1992.
Đây là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 9, được tổ chức bởi UEFA.
Đan Mạch, đội đến Thụy Điển để thay thế cho Nam Tư (đã vượt qua vòng
loại nhưng không tham gia được do có nội chiến xảy ra), đã tạo ra bất
ngờ lớn khi giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Một đội tuyển
khác "chính thức" không thi đấu vòng loại mà vẫn có mặt tại vòng chung
kết Euro 1992 là đội tuyển SNG (tên tắt của Cộng đồng các quốc gia độc
lập mới được tách ra từ Liên Xô). Năm 1991 Liên Xô tan vỡ và bị tách
thành 15 nước độc lập, SNG được thành lập từ 12 nước trong 15 nước đó
gồm Nga, Ukraina, Belarus, Azerbaijan, Gruzia, Kazakhstan, Uzbekistan,
Turkmenistan, Kyrgyzstan, Armenia, Moldova and Tajikistan. Đội Liên Xô
đã vượt qua vòng loại được thay thế bằng tuyển SNG. Tại Euro 1992 có một
điều đáng chú ý nữa là lần đầu tiên tại một vòng chung kết một giải đấu
bóng đá lớn, tên riêng của mỗi cầu thủ được in sau lưng áo đấu của
mình.
Euro 1996
được tổ chức ở Anh từ ngày mùng 8 đến ngày 30 tháng 6 năm 1996. Đây là
giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 10, được tổ chức bởi UEFA. Đức trở
thành đội đầu tiên ba lần đoạt chức vô địch châu Âu khi giành ngôi quán
quân của giải. Đây là kỳ Euro đầu tiên có 16 đội tham dự vòng chung kết.
UEFA đưa ra quyết định này khi ở trong thập kỷ 1980 và đầu thập kỷ
1990, đối với các đội bóng châu Âu, vượt qua vòng loại
World Cup
còn dễ hơn vượt qua vòng loại của giải vô địch châu lục mình; 14 trên
tổng số 24 đội tham dự World Cup 1982, 1986 và 1990 là các đội bóng
thuộc Cựu lục địa, trong khi vòng chung kết Euro vẫn giữ nguyên thể thức
8 đội.
Euro 2000
là giải vô địch bóng đá châu Âu thứ 11 được đồng tổ chức bởi Bỉ và Hà
Lan (lần đầu tiên trong lịch sử Euro) từ 10 tháng 6 đến 2 tháng 7 năm
2000. Giải đấu có sự tham gia của 16 đội tuyển quốc gia. Trong đó trừ
hai nước chủ nhà Bỉ và Hà Lan, 14 đội còn lại phải vượt qua được vòng
loại để tới vòng chung kết. Pháp là đội vô địch giải đấu này, sau chiến
thắng 2-1 trước Italia trong trận chung kết, bằng bàn thắng vàng.
Euro 2004
được tổ chức ở Bồ Đào Nha từ ngày 12 tháng 6 cho đến ngày mùng 4 tháng 7
năm 2004. Đây là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 12, được tổ chức
bởi UEFA. Đội tuyển Hy Lạp gây bất ngờ lớn khi đoạt chức vô địch châu Âu
đầu tiên của mình, dù không được đánh giá cao trước khi giải diễn ra.
Euro 2008
là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 13 do Liên đoàn bóng đá châu Âu
(UEFA) tổ chức. Giải diễn ra trên các sân vận động của Áo và Thụy Sĩ từ
ngày mùng 7 và kết thúc với trận chung kết trên sân vận động Ernst
Happel Stadion vào ngày 29 tháng 6 năm 2008. Đây là lần thứ hai có hai
quốc gia đồng tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu. Lần trước vào năm
2000 do Bỉ và Hà Lan cùng đăng cai. Ở giải đấu này, Tây Ban Nha đã lần
thứ hai vô địch Euro sau khi đánh bại Đức 1-0 ở trận chung kết nhờ pha
lập công duy nhất của
Fernando Torres.
Thể lệ
Các trận chung kết và tranh hạng 3
(1) Trận đấu kết thúc sau 2 hiệp phụ.
(2) Trận đấu kết thúc theo luật bàn thắng vàng hoặc cái chết bất ngờ.
Đội vô địch và á quân
Bản đồ các quốc gia vô địch châu Âu
- * : đội chủ nhà
- 1 : với tư cách là Tây Đức
- 2 : với tư cách là Tiệp Khắc
Cầu thủ xuất sắc nhất
Vua phá lưới
Các đội tham dự giải
Bản đồ thành tích tốt nhất của các quốc gia tham dự giải
- Ghi chú
- 1st – Vô địch
- 2nd – Á quân
- 3rd – Hạng ba (từ năm 1960 đến năm 1980)
- 4th – Hạng tư (từ năm 1960 đến năm 1980)
- SF – Bán kết (kể từ năm 1984)
- QF – Tứ kết (kể từ năm 1996)
- GS – Vòng bảng (kể từ năm 1980)
- Q — Đã vượt qua vòng loại của giải đấu sắp tới
- • — Không vượt qua vòng loại
- × — Không tham dự / Bị cấm tham dự
- — Đội chủ nhà
Số đội tham dự vòng chung kết của mỗi giải đấu được viết trong ngoặc.
Đội tuyển |
1960
(4) |
1964
(4) |
1968
(4) |
1972
(4) |
1976
(4) |
1980
(8) |
1984
(8) |
1988
(8) |
1992
(8) |
1996
(16) |
2000
(16) |
2004
(16) |
2008
(16) |
2012
(16) |
Số năm |
Áo |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
1 |
Bỉ |
× |
• |
• |
3rd |
• |
2nd |
GS |
• |
• |
• |
GS |
• |
• |
• |
4 |
Bungary |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
GS |
• |
• |
2 |
Croatia |
Một phần của Nam Tư |
QF |
• |
GS |
QF |
Q |
4 |
Cộng hòa Séc 3 |
3rd |
• |
• |
• |
1st |
3rd |
• |
• |
• |
2nd |
GS |
SF |
GS |
Q |
8 |
Đan Mạch |
• |
4th |
• |
• |
• |
• |
SF |
GS |
1st |
GS |
GS |
QF |
• |
Q |
8 |
Anh |
× |
• |
3rd |
• |
• |
GS |
• |
GS |
GS |
SF |
GS |
QF |
• |
Q |
8 |
Pháp |
4th |
• |
• |
• |
• |
• |
1st |
• |
GS |
SF |
1st |
QF |
GS |
Q |
8 |
Đức 1 |
× |
× |
• |
1st |
2nd |
1st |
GS |
SF |
2nd |
1st |
GS |
GS |
2nd |
Q |
11 |
Hy Lạp |
• |
× |
• |
• |
• |
GS |
• |
• |
• |
• |
• |
1st |
GS |
Q |
4 |
Hungary |
• |
3rd |
• |
4th |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
2 |
Ireland |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
• |
• |
• |
• |
Q |
2 |
Ý |
× |
• |
1st |
• |
• |
4th |
• |
SF |
• |
GS |
2nd |
GS |
QF |
Q |
8 |
Latvia |
Một phần của Liên Xô |
• |
• |
GS |
• |
• |
1 |
Hà Lan |
× |
• |
• |
• |
3rd |
GS |
• |
1st |
SF |
QF |
SF |
SF |
QF |
Q |
9 |
Na Uy |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
• |
• |
1 |
Ba Lan |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
Q |
2 |
Bồ Đào Nha |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
SF |
• |
• |
QF |
SF |
2nd |
QF |
Q |
6 |
Romania |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
• |
GS |
QF |
• |
GS |
• |
4 |
Nga 2 |
1st |
2nd |
4th |
2nd |
• |
• |
• |
2nd |
GS |
GS |
• |
GS |
SF |
Q |
10 |
Scotland |
× |
× |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
GS |
• |
• |
• |
• |
2 |
Serbia 4 |
2nd |
• |
2nd |
• |
4th |
• |
GS |
• |
× [2] |
× |
QF |
• |
• |
• |
5 |
Slovenia |
Một phần của Nam Tư |
• |
GS |
• |
• |
• |
1 |
Tây Ban Nha |
× |
1st |
• |
• |
• |
GS |
2nd |
GS |
• |
QF |
QF |
GS |
1st |
Q |
9 |
Thụy Điển |
× |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
SF |
• |
GS |
QF |
GS |
Q |
5 |
Thụy Sĩ |
× |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
• |
GS |
GS |
• |
3 |
Thổ Nhĩ Kỳ |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
• |
GS |
QF |
• |
SF |
• |
3 |
Ukraina |
Một phần của Liên Xô |
× [3] |
• |
• |
• |
• |
Q |
1 |
1: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là Tây Đức
2: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là
Liên Xô và 1 lần với tư cách là
Cộng đồng các Quốc gia Độc lập
3: Tính cả 3 lần tham dự với tư cách là
Tiệp Khắc
4: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là
Nam Tư
Xếp hạng theo số trận thắng
Cập nhật lần cuối: 29/6/2008.
Các huấn luyện viên vô địch