Giải vô địch bóng đá châu Âu (tên thường gọi: EURO) là giải bóng đá chính thức 4 năm một lần giữa các đội tuyển bóng đá châu Âu do Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) tổ chức. Người đầu tiên nêu ý tưởng thành lập giải đấu này là Tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Pháp (FFF) Henri Delauney. Giải đầu tiên diễn ra tại Pháp năm 1960 và nhà vô địch đầu tiên là Liên Xô. Tính đến nay, CHLB Đức là quốc gia đoạt chức vô địch nhiều lần nhất (3 lần: 1972, 1980 và 1996).

Mục lục

1 Lịch sử

2 Thể lệ

3 Các trận chung kết và tranh hạng 3

4 Đội vô địch và á quân

5 Cầu thủ xuất sắc nhất

6 Vua phá lưới

7 Các đội tham dự giải

8 Xếp hạng theo số trận thắng

9 Các huấn luyện viên vô địch

10 Xem thêm

11 Tham khảo

12 Liên kết ngoài

Lịch sử

Bài hoặc đoạn này cần được wiki hóa theo các quy cách định dạng và văn phong Wikipedia.
Xin hãy giúp phát triển bài này bằng cách liên kết trong đến các mục từ thích hợp khác.

Ý tưởng tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu được tổng thư ký Liên đoàn bóng đá Pháp Henri Delaunay đề xuất từ năm 1927 nhưng mãi đến năm 1958 (3 năm sau khi Henri Delaunay qua đời) giải đấu mới được tổ chức. Chiếc cúp vô địch được đặt tên Henri Delaunay để tưởng nhớ đến công lao khai sinh giải đấu của ông.
Euro 1960 là giải vô địch bóng đá châu Âu đầu tiên được UEFA tổ chức tại Pháp. Đội vô địch là Liên Xô, sau khi đánh bại Nam Tư 2-1 trong trận chung kết tại Paris.^[1] Giải đấu được tổ chức theo hình thức loại trực tiếp với 17 đội tham dự. Có nhiều sự vắng mặt đáng chú ý khi các đội mạnh như Tây Đức, Ý hay Anh từ chối tham dự giải. Các đội đá hai lượt đi và về theo thể thức sân nhà-sân khách cho tới vòng bán kết. Bốn đội mạnh nhất sẽ tham dự vòng chung kết được tổ chức ở một trong bốn nước giành quyền vào bán kết. Ở tứ kết, Tây Ban Nha từ chối đến Liên Xô và rút khỏi giải đấu, vì vậy lọt vào bán kết có ba đại diện Đông Âu: Liên Xô, Nam Tư và Tiệp Khắc, cùng đội chủ nhà Pháp. Ở bán kết, Liên Xô dễ dàng vượt qua Tiệp Khắc tại Marseille với tỉ số 3-0. Trận bán kết còn lại có tới chín bàn thắng và kết thúc với tỉ số 5-4 nghiêng về Nam Tư. Nam Tư đã hai lần bị đối phương dẫn trước với khoảng cách hai bàn, nhưng đã lật ngược tình thế thành công. Tiệp Khắc đánh bại Pháp 2-0 để giành vị trí thứ ba. Trong trận chung kết, Nam Tư ghi bàn trước, nhưng Liên Xô, có trong đội hình thủ môn huyền thoại Lev Yashin, gỡ hòa ở phút 49. Sau 90 phút, tỷ số là 1-1 và Viktor Ponedelnik ghi bàn khi hiệp phụ thứ hai còn bảy phút nữa là kết thúc, để mang chiếc cúp vô địch châu Âu đầu tiên về cho Liên Xô.
Euro 1964 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ hai do UEFA tổ chức theo chu kỳ 4 năm một lần. Vòng chung kết diễn ra tại Tây Ban Nha và chức vô địch sau đó đã thuộc về nước chủ nhà sau khi họ vượt qua đương kim vô địch Liên Xô 2-1 trong trận chung kết. Giải đấu lần này vẫn theo thể thức loại trực tiếp như giải lần đầu tiên với 29 đội bóng tham dự. Chỉ có Hy Lạp bỏ cuộc sau một trận hoà với Albania. Do số đội lẻ nên đương kim vô địch Liên Xô cùng hai đội Áo và Luxembourg qua bốc thăm không phải tham dự vòng loại đầu tiên. Các cặp đấu tiến hành đấu loại trực tiếp theo thể thức sân nhà - sân khách cho tới bán kết. Bốn đội cuối cùng sẽ thi đấu vòng chung kết được tổ chức tại một trong bốn nước có đội bóng tham dự. Ở giải này, Luxembourg trở thành khắc tinh của các đội bóng lớn khi hạ Hà Lan 3-2 sau hai lượt, và thủ hoà với Đan Mạch 3-3 và 2-2, trước khi thất bại 0-1 ở trận tái đấu. Đan Mạch gây bất ngờ nhất khi lọt vào tới vòng chung kết, cùng với Liên Xô, Tây Ban Nha và Hungary. Tại bán kết, Liên Xô đánh bại Đan Mạch 3-0 tại Barcelona và Tây Ban Nha hạ Hungary 2-1 sau hai hiệp phụ ở Madrid với bàn thắng quyết định của Amancio. Tây Ban Nha đã bỏ cuộc khỏi giải đấu trước năm 1960 khi từ chối thi đấu với Liên Xô, nhưng lần này nhà độc tài Franco đã cho phép đội nhà thi đấu với những người Xô viết. Trước hơn 79.000 khán giả tại sân Santiago Bernabéu ở Madrid, chủ nhà thắng 2-1 nhờ bàn thắng muộn của Marcelino.
Euro 1968 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ ba diễn ra tại Ý từ ngày mùng 5 cho đến ngày mùng 10, năm 1968. So với các giải đấu trước, vòng loại kỳ Euro lần này có thay đổi khi lần đầu tiên áp dụng thể thức các đội được chia bảng, đấu vòng tròn tính điểm. Đây cũng là kỳ Euro duy nhất có hai trận chung kết. Đội tuyển chủ nhà Ý phải đợi đến trận đấu lại mới vượt qua được Nam Tư để giành chức vô địch châu Âu đầu tiên trong lịch sử của mình. Đây cũng là lần thứ hai đội bóng vùng Balkan thất bại trong trận đấu cuối cùng của giải, sau chức á quân giành được vào năm 1960.
Euro 1972 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ tư diễn ra tại Bỉ từ ngày 14 cho đến ngày 18 tháng 06, năm 1972. Tại giải, đội tuyển Tây Đức giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Với việc giành thêm chức vô địch thế giới hai năm sau đó tại World Cup 1974, đội Tây Đức trở thành tuyển quốc gia đầu tiên đồng thời giữ hai danh hiệu Đương kim vô địch châu Âu và vô địch thế giới.
Euro 1976 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ năm diễn ra tại Nam Tư từ ngày 16 cho đến ngày 20 tháng 06, năm 1976. Tại giải, đội tuyển Tiệp Khắc giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Đây là giải đấu cuối cùng, vòng chung kết chỉ quy tụ bốn đội bóng và nước chủ nhà đăng cai vòng chung kết phải thi đấu vòng loại. Kể từ giải lần sau, vòng chung kết sẽ được mở rộng cho tám đội tham gia, bao gồm 7 đội vượt qua vòng loại và quốc gia được chọn đăng cai vòng chung kết. Một điều đáng lưu ý nữa ở giải là tất cả các trận đấu đều buộc phải thi đấu hiệp phụ để phân định thắng thua. Trận chung kết giữa Tiệp Khắc và Tây Đức là trận đấu đầu tiên trong lịch sử bóng đá quốc tế có áp dụng hình thức sút penalty sau hai hiệp phụ để phân thắng bại.
Euro 1980 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ sáu diễn ra tại Ý từ ngày 11 cho đến ngày 22 tháng 06, năm 1980. Tại giải, đội tuyển Tây Đức giành chức vô địch châu Âu thứ hai của mình, và trở thành đội đầu tiên hai lần vô địch giải.
Euro 1984 là Giải vô địch quốc gia châu Âu lần thứ 7 diễn ra từ ngày 12 đến 27/6 năm 1984 tại Pháp. Vào thời điểm này, chỉ có 8 đội tham dự VCK, bao gồm 7 đội phải vượt qua vòng loại và nước chủ nhà. Dưới sự dẫn dắt của Michel Platini, Pháp đã xuất sắc giành chức vô địch trên sân nhà và đây cũng là danh hiệu lớn đầu tiên của họ.
Euro 1988 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ tám diễn ra tại Tây Đức từ ngày mùng 10 cho đến ngày 25 tháng 06, năm 1988. Tại giải, đội tuyển Hà Lan dưới sự dẫn dắt của bộ ba người "Hà Lan bay" (Marco van Basten, Ruud Gullit và Frank Rijkaard) giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình.
Euro 1992 được tổ chức ở Thụy Điển từ ngày mùng 10 đến ngày 26 tháng 6 năm 1992. Đây là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 9, được tổ chức bởi UEFA. Đan Mạch, đội đến Thụy Điển để thay thế cho Nam Tư (đã vượt qua vòng loại nhưng không tham gia được do có nội chiến xảy ra), đã tạo ra bất ngờ lớn khi giành chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình. Một đội tuyển khác "chính thức" không thi đấu vòng loại mà vẫn có mặt tại vòng chung kết Euro 1992 là đội tuyển SNG (tên tắt của Cộng đồng các quốc gia độc lập mới được tách ra từ Liên Xô). Năm 1991 Liên Xô tan vỡ và bị tách thành 15 nước độc lập, SNG được thành lập từ 12 nước trong 15 nước đó gồm Nga, Ukraina, Belarus, Azerbaijan, Gruzia, Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kyrgyzstan, Armenia, Moldova and Tajikistan. Đội Liên Xô đã vượt qua vòng loại được thay thế bằng tuyển SNG. Tại Euro 1992 có một điều đáng chú ý nữa là lần đầu tiên tại một vòng chung kết một giải đấu bóng đá lớn, tên riêng của mỗi cầu thủ được in sau lưng áo đấu của mình.
Euro 1996 được tổ chức ở Anh từ ngày mùng 8 đến ngày 30 tháng 6 năm 1996. Đây là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 10, được tổ chức bởi UEFA. Đức trở thành đội đầu tiên ba lần đoạt chức vô địch châu Âu khi giành ngôi quán quân của giải. Đây là kỳ Euro đầu tiên có 16 đội tham dự vòng chung kết. UEFA đưa ra quyết định này khi ở trong thập kỷ 1980 và đầu thập kỷ 1990, đối với các đội bóng châu Âu, vượt qua vòng loại World Cup còn dễ hơn vượt qua vòng loại của giải vô địch châu lục mình; 14 trên tổng số 24 đội tham dự World Cup 1982, 1986 và 1990 là các đội bóng thuộc Cựu lục địa, trong khi vòng chung kết Euro vẫn giữ nguyên thể thức 8 đội.
Euro 2000 là giải vô địch bóng đá châu Âu thứ 11 được đồng tổ chức bởi Bỉ và Hà Lan (lần đầu tiên trong lịch sử Euro) từ 10 tháng 6 đến 2 tháng 7 năm 2000. Giải đấu có sự tham gia của 16 đội tuyển quốc gia. Trong đó trừ hai nước chủ nhà Bỉ và Hà Lan, 14 đội còn lại phải vượt qua được vòng loại để tới vòng chung kết. Pháp là đội vô địch giải đấu này, sau chiến thắng 2-1 trước Italia trong trận chung kết, bằng bàn thắng vàng.
Euro 2004 được tổ chức ở Bồ Đào Nha từ ngày 12 tháng 6 cho đến ngày mùng 4 tháng 7 năm 2004. Đây là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 12, được tổ chức bởi UEFA. Đội tuyển Hy Lạp gây bất ngờ lớn khi đoạt chức vô địch châu Âu đầu tiên của mình, dù không được đánh giá cao trước khi giải diễn ra.
Euro 2008 là giải vô địch bóng đá châu Âu lần thứ 13 do Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) tổ chức. Giải diễn ra trên các sân vận động của Áo và Thụy Sĩ từ ngày mùng 7 và kết thúc với trận chung kết trên sân vận động Ernst Happel Stadion vào ngày 29 tháng 6 năm 2008. Đây là lần thứ hai có hai quốc gia đồng tổ chức giải vô địch bóng đá châu Âu. Lần trước vào năm 2000 do Bỉ và Hà Lan cùng đăng cai. Ở giải đấu này, Tây Ban Nha đã lần thứ hai vô địch Euro sau khi đánh bại Đức 1-0 ở trận chung kết nhờ pha lập công duy nhất của Fernando Torres.

Thể lệ

Các trận chung kết và tranh hạng 3

Năm	Nước đăng cai	Chung kết			Tranh hạng 3
Năm	Nước đăng cai	Vô địch	Tỷ số	Hạng nhì	Hạng ba	Tỷ số	Hạng tư
1960	Pháp	Liên Xô	2-1⁽¹⁾	Nam Tư	Tiệp Khắc	2-0	Pháp
1964	Tây Ban Nha	Tây Ban Nha	2-1	Liên Xô	Hungary	3-1⁽¹⁾	Đan Mạch
1968	Ý	Ý	1-1 2-0 (đá lại)	Nam Tư	Anh	2-0	Liên Xô
1972	Bỉ	CHLB Đức	3-0	Liên Xô	Bỉ	2-1	Hungary
1976	Nam Tư	Tiệp Khắc	2-2 5-3 (11m)	CHLB Đức	Hà Lan	3-2⁽¹⁾	Nam Tư
1980	Ý	CHLB Đức	2-1	Bỉ	Tiệp Khắc	1-1 9-8 (11m)	Ý

Năm	Nước đăng cai	Vô địch	Tỷ số	Hạng nhì	2 đội thua ở bán kết
1984	Pháp	Pháp	2-0	Tây Ban Nha	Đan Mạch	và	Bồ Đào Nha
1988	CHLB Đức	Hà Lan	2-0	Liên Xô	CHLB Đức	và	Ý
1992	Thụy Điển	Đan Mạch	2-0	CHLB Đức	Hà Lan	và	Thụy Điển
1996	Anh	CHLB Đức	2-1⁽²⁾	Cộng hoà Séc	Anh	và	Pháp
2000	Bỉ/Hà Lan	Pháp	2-1⁽²⁾	Ý	Hà Lan	và	Bồ Đào Nha
2004	Bồ Đào Nha	Hy Lạp	1-0	Bồ Đào Nha	Cộng hoà Séc	và	Hà Lan
2008	Áo/Thụy Sỹ	Tây Ban Nha	1-0	CHLB Đức	Thổ Nhĩ Kỳ	và	Nga

⁽¹⁾ Trận đấu kết thúc sau 2 hiệp phụ.
⁽²⁾ Trận đấu kết thúc theo luật bàn thắng vàng hoặc cái chết bất ngờ.

Đội vô địch và á quân

Bản đồ các quốc gia vô địch châu Âu

Đội tuyển	Vô địch	Á quân
Đức	3 (1972¹, 1980¹, 1996)	3 (1976¹, 1992, 2008)
Tây Ban Nha	2 (1964*, 2008)	1 (1984)
Pháp	2 (1984*, 2000)	–
Liên Xô	1 (1960)	3 (1964, 1972, 1988)
Cộng hòa Séc	1 (1976²)	1 (1996)
Ý	1 (1968*)	1 (2000)
Hà Lan	1 (1988)	–
Đan Mạch	1 (1992)	–
Hy Lạp	1 (2004)	–
Nam Tư	–	2 (1960, 1968)
Bỉ	–	1 (1980)
Bồ Đào Nha	–	1 (2004*)

* : đội chủ nhà

¹ : với tư cách là Tây Đức

² : với tư cách là Tiệp Khắc

Cầu thủ xuất sắc nhất

Vua phá lưới

Năm	Tên	Số bàn thắng
1960	François Heutte Valentin Ivanov Viktor Ponedelnik Milan Galić Dražan Jerković	2
1964	Jesús María Pereda Ferenc Bene Dezső Novák	2
1968	Dragan Džajić	2
1972	Gerd Müller	4
1976	Dieter Müller	4
1980	Klaus Allofs	3
1984	Michel Platini	9
1988	Marco van Basten	5
1992	Henrik Larsen Karlheinz Riedle Dennis Bergkamp Tomas Brolin	3
1996	Alan Shearer	5
2000	Patrick Kluivert Savo Milošević	5
2004	Milan Baroš	5
2008	David Villa	4

Các đội tham dự giải

Bản đồ thành tích tốt nhất của các quốc gia tham dự giải

Ghi chú

1st – Vô địch
2nd – Á quân
3rd – Hạng ba (từ năm 1960 đến năm 1980)
4th – Hạng tư (từ năm 1960 đến năm 1980)
SF – Bán kết (kể từ năm 1984)
QF – Tứ kết (kể từ năm 1996)
GS – Vòng bảng (kể từ năm 1980)
Q — Đã vượt qua vòng loại của giải đấu sắp tới
• — Không vượt qua vòng loại
× — Không tham dự / Bị cấm tham dự
— Đội chủ nhà

Số đội tham dự vòng chung kết của mỗi giải đấu được viết trong ngoặc.

Đội tuyển	1960 (4)	1964 (4)	1968 (4)	1972 (4)	1976 (4)	1980 (8)	1984 (8)	1988 (8)	1992 (8)	1996 (16)	2000 (16)	2004 (16)	2008 (16)	2012 (16)	Số năm
Áo	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	•	1
Bỉ	×	•	•	3rd	•	2nd	GS	•	•	•	GS	•	•	•	4
Bungary	•	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	•	GS	•	•	2
Croatia	Một phần của Nam Tư									QF	•	GS	QF	Q	4
Cộng hòa Séc ³	3rd	•	•	•	1st	3rd	•	•	•	2nd	GS	SF	GS	Q	8
Đan Mạch	•	4th	•	•	•	•	SF	GS	1st	GS	GS	QF	•	Q	8
Anh	×	•	3rd	•	•	GS	•	GS	GS	SF	GS	QF	•	Q	8
Pháp	4th	•	•	•	•	•	1st	•	GS	SF	1st	QF	GS	Q	8
Đức ¹	×	×	•	1st	2nd	1st	GS	SF	2nd	1st	GS	GS	2nd	Q	11
Hy Lạp	•	×	•	•	•	GS	•	•	•	•	•	1st	GS	Q	4
Hungary	•	3rd	•	4th	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	2
Ireland	•	•	•	•	•	•	•	GS	•	•	•	•	•	Q	2
Ý	×	•	1st	•	•	4th	•	SF	•	GS	2nd	GS	QF	Q	8
Latvia	Một phần của Liên Xô									•	•	GS	•	•	1
Hà Lan	×	•	•	•	3rd	GS	•	1st	SF	QF	SF	SF	QF	Q	9
Na Uy	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	•	•	•	1
Ba Lan	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	Q	2
Bồ Đào Nha	•	•	•	•	•	•	SF	•	•	QF	SF	2nd	QF	Q	6
Romania	•	•	•	•	•	•	GS	•	•	GS	QF	•	GS	•	4
Nga ²	1st	2nd	4th	2nd	•	•	•	2nd	GS	GS	•	GS	SF	Q	10
Scotland	×	×	•	•	•	•	•	•	GS	GS	•	•	•	•	2
Serbia ⁴	2nd	•	2nd	•	4th	•	GS	•	× ^[2]	×	QF	•	•	•	5
Slovenia	Một phần của Nam Tư									•	GS	•	•	•	1
Tây Ban Nha	×	1st	•	•	•	GS	2nd	GS	•	QF	QF	GS	1st	Q	9
Thụy Điển	×	•	•	•	•	•	•	•	SF	•	GS	QF	GS	Q	5
Thụy Sĩ	×	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	•	GS	GS	•	3
Thổ Nhĩ Kỳ	•	•	•	•	•	•	•	•	•	GS	QF	•	SF	•	3
Ukraina	Một phần của Liên Xô								× ^[3]	•	•	•	•	Q	1

¹: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là Tây Đức
²: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là Liên Xô và 1 lần với tư cách là Cộng đồng các Quốc gia Độc lập
³: Tính cả 3 lần tham dự với tư cách là Tiệp Khắc
⁴: Tính cả 5 lần tham dự với tư cách là Nam Tư

Xếp hạng theo số trận thắng

Đội tuyển	Số trận	Thắng	Hoà	Bại	Số bàn thắng	Số bàn bại	Hiệu số
Tây Đức (1972–1988) Đức (1992–)	38	19	10	9	55	39	+16
Hà Lan	32	17	8	7	55	32	+23
Pháp	28	14	7	7	46	34	+12
Tây Ban Nha	30	13	9	8	38	31	+7
Bồ Đào Nha	23	12	4	7	34	22	+12
Ý	27	11	12	4	27	18	+9
Tiệp Khắc (1960–1980) Cộng hòa Séc (1996–)	25	11	5	9	36	32	+4
Liên Xô (1960–1988) Cộng đồng các quốc gia độc lập (1992) Nga (1996–)	27	11	5	11	31	36	−5
Anh	23	7	7	9	31	28	+3
Đan Mạch	24	6	6	12	26	38	−12
Croatia	11	5	3	3	14	13	+1
Thụy Điển	14	4	5	5	19	16	+3
Hy Lạp	12	4	2	6	9	13	−4
Bỉ	12	4	2	6	13	20	−7
Thổ Nhĩ Kỳ	12	3	2	7	11	18	−7
CHLB XHCN Nam Tư (1960–1984) CHLB Nam Tư (2000)	14	3	2	9	22	39	−17
Scotland	6	2	1	3	4	5	−1
Romania	13	1	4	8	8	17	−9
Thụy Sĩ	9	1	2	6	5	13	−8
Ireland	3	1	1	1	2	2	0
Na Uy	3	1	1	1	1	1	0
Bungary	6	1	1	4	4	13	−9
Hungary	4	1	0	3	5	6	−1
Slovenia	3	0	2	1	4	5	−1
Áo	3	0	1	2	1	3	−2
Ba Lan	3	0	1	2	1	4	−3
Latvia	3	0	1	2	1	5	−4

Cập nhật lần cuối: 29/6/2008.

Các huấn luyện viên vô địch

Năm	Huấn luyện viên	Vô địch
1960	Gavriil Kachalin	Liên Xô
1964	José Villalonga	Tây Ban Nha
1968	Ferruccio Valcareggi	Ý
1972	Helmut Schön	Tây Đức
1976	Václav Ježek	Tiệp Khắc
1980	Jupp Derwall	Tây Đức
1984	Michel Hidalgo	Pháp
1988	Rinus Michels	Hà Lan
1992	Richard Møller-Nielsen	Đan Mạch
1996	Berti Vogts	Đức
2000	Roger Lemerre	Pháp
2004	Otto Rehhagel	Hy Lạp
2008	Luis Aragonés	Tây Ban Nha

Blog Tổng Hợp

Thứ Hai, 11 tháng 6, 2012